English French German Spain Italian Dutch Russian Portuguese Japanese Korean Arabic Chinese Simplified

Αναγέννηση και Ανθρωπισμός (Β΄ Μέρος)

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Γράμματα και Επιστήμη
- 16ος αι. λογοτεχνική ανανέωση με χρήση εθνικών γλωσσών και εμπλουτισμό θεματολογίας.
- Οι κυριότεροι εκπρόσωποι:
α) Ο Μισέλ Μονταίν (με το έργο του: «Δοκίμια»)
β) Ο Θερβάντες (με το έργο του: «Δον Κιχώτης»)
γ) Ουίλλιαμ Σαίξπηρ(με τα θεατρικά έργα: «Άμλετ», «Μάκβεθ», «Οθέλος»)
δ) Ο Μακιαβέλλι (με το έργο του: «Ο Ηγεμόνας». Στο έργο αυτό: α) αναλύει την τακτική και τη συμπεριφορά που πρέπει να ακολουθεί ο ηγεμόνας για την κατάκτηση της εξουσίας, β) ανεξαρτητοποιεί την πολιτική επιστήμη από τη θεολογία και την ηθική).
- 15ος - 16ος αι.: εξέλιξη επιστημών, κυρίως της αστρονομίας και της ιατρικής
- Οι κυριότεροι εκπρόσωποι:
Τέχνη
- Αρχιτεκτονική: έμπνευση από την κλασική αρχαιότητα.
- Γλυπτική και ζωγραφική:
α) απεικόνιση γυμνού ανθρώπινου σώματος
β) προβολή μύθων αρχαιότητας
γ) προβολή της φύσης
δ) θέματα με θρησκευτικό περιεχόμενο
- Τεχνοτροπίες στη ζωγραφική: α) προοπτική ( = αίσθηση βάθους στις απεικονίσεις) β) τεχνική φωτοσκίασης.
-15ος αι (Ιταλική Αναγέννηση ή Κουατροτσέντο): η τέχνη δέχεται επιρροές από γοτθική και βυζαντινή τέχνη.
Εκπρόσωποι αυτής της περιόδου:
1) Μποτιτσέλι,  κυριότερος ζωγράφος
2) Μπενότσο Γκοτσόλι, κυριότερο έργο του: "Η πορεία των τριών μάγων" (τοιχογραφία).
- 16ος αι. επέκταση ιταλικής Αναγέννησης στην υπόλοιπη Ευρώπη, διαμόρφωση ενιαίου καλλιτεχνικού ρεύματος με κοινά χαρακτηριστικά, δηλ. η τέχνη της Αναγέννησης.
Εκπρόσωποι αυτής της περιόδου:
- ενσαρκώνει τον τύπο του "οικουμενικού ανθρώπου", αφού εκτός από ζωγράφος ήταν α) αρχιτέκτονας, β) μηχανικός, γ) εφευρέτης, δ) ιατρός κ.α.
- εφάρμοσε την τεχνική της προοπτικής (Δείτε το έργο: «Μυστικός δείπνος»).
- επινόησε την τεχνική της διαβάθμισης (= εξαφάνιση των περιγραμμάτων με στόχο τη δημιουργία αίσθησης ελαφριάς ομίχλης και ατμόσφαιρας μυστηρίου. Προσέξτε το στα έργα: «Τζοκόντα ή Μόνα Λίζα», «Ευαγγελισμός» και «Παρθένος των Βράχων»).
- διακρίθηκε ως: α) ζωγράφος, β) γλύπτης, γ) αρχιτέκτονας και δ) ποιητής.
- συνδυάζει χαρακτηριστικά της αρχαίας ελληνικής τέχνης και τάσεις της εποχής του.
- σπουδαιότερο έργο του: η διακόσμηση της οροφής της Καπέλα Σιξτίνα στο Βατικανό με κύριο θέμα τη «Δευτέρα Παρουσία».
- τονίζει στα έργα του: α) το ανθρώπινο στοιχείο, β)την ευγένεια και γ) το πνεύμα (δείτε για παράδειγμα τις «Μαντόνες» = εικόνες Παναγίας).
- προσέχει ιδιαίτερα: α) το χρώμα, β) την κομψότητα, γ) τη χάρη.
- εκτός από χαρακτηριστικά αναγεννησιακής τέχνης τα έργα του υπάρχουν σκοτεινά στοιχεία, όπως ο φόβος και οι δεισιδαιμονίες (Δείτε τα έργα: «Αυτοπροσωπογραφία» και «Η αποκάλυψη»)
- Στα έργα του: α) τα θέματα είναι φανταστικά, συμβολικά και αινιγματικά, β) συνυπάρχει η πραγματικότητα με το όνειρο (Δείτε το έργο: «Ο κήπος των ηδονών»).
- Γι’ αυτό θεωρείται προάγγελος του υπερρεαλισμού.
- ζωγραφίζει θέματα από την καθημερινή ζωή των απλών ανθρώπων
- δίνει έμφαση: α) στη λεπτομέρεια, β) στις πιστές απεικονίσεις της φύσης και γ) στις εναλλαγές των εποχών (Δείτε τα έργα: «Οι ζητιάνοι», «Οι κυνηγοί», «Τοπίο με ουράνιο τόξο»).
8) Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (el Greco = ο Έλληνας)
- Χαρακτηριστικά των έργων του: α) τεχνοτροπία Αναγέννησης ως προς τα θέματα και την τεχνική της προοπτικής, β) επιρροές βυζαντινής ζωγραφικής στις μορφές και στην πνευματικότητα, γ) προβολή έντονων συγκινησιακών καταστάσεων.
Μουσική
- καλλιεργείται η εκκλησιαστική και η λαϊκή μουσική.
- διαφοροποιείται η μουσική από χώρα σε χώρα.
- αναπτύσσεται σημαντικά η πολυφωνική μουσική.
- εμφανίζονται οι πρώτες μορφές κονσέρτου και συμφωνίας (τέλος 16ου αι.).

Αναγέννηση και Ανθρωπισμός (Α΄ Μέρος)

Δείτε δύο σχετικές με το μάθημα παρουσιάσεις κάνοντας κλικ εδώ.
ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Τι είναι η Αναγέννηση
• Ένα καλλιτεχνικό και πνευματικό κίνημα που εκδηλώθηκε στην Ευρώπη την εποχή των ανακαλύψεων (15ος και 16ος αι.)
• Κύριο χαρακτηριστικό της Αναγέννησης: η αναβίωση των αξιών της κλασικής αρχαιότητας για τη θεμελίωση ενός καινούργιου κόσμου.
• Συμβολή στην Αναγέννηση: οι Σταυροφορίες και η νέα αστική τάξη, που έστρεψαν το ενδιαφέρον του Δυτικού κόσμου στην ανατολή.
Μια νέα εικόνα του κόσμου
• Διαμόρφωση νέων αντιλήψεων για τον κόσμο:
- Παλαιές αντιλήψεις:
α) φροντίδα για τη σωτηρία της ψυχής,
β) αποχή από τις χαρές της ζωής,
γ) επικράτηση της ιδέας ότι τα πάντα είναι μάταια.
- Νέες αντιλήψεις:
α) φροντίδα για ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και των επιστημών,
β) επικράτηση της ιδέας της προόδου
• Ο άνθρωπος γίνεται επίκεντρο του ενδιαφέροντος των λογίων, των σοφών και των καλλιτεχνών.
• Διαμόρφωση νέας αντίληψης για τη ζωή: το σώμα, η επίγεια ζωή και η ομορφιά αποκτούν ιδιαίτερη σημασία.
• Κοιτίδα της Αναγέννησης: οι πλούσιες πόλεις της Ιταλίας (Φλωρεντία, Βενετία, Ρώμη, Μιλάνο).
- Στις πόλεις αυτές οι πνευματικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες ενθαρρύνονται από ηγεμόνες προστάτες των γραμμάτων.
Ο Ανθρωπισμός
• Ο άνθρωπος της Αναγέννησης, για να εκφράσει τις νέες αξίες στράφηκε προς τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό (δηλ. στη βαθιά μελέτη, μετάφραση και σχολιασμό των αρχαίων συγγραφέων).
• Η στροφή αυτή προς τη βαθύτερη γνώση της αρχαιότητας ονομάστηκε Ανθρωπισμός.
• Οι διανοούμενοι οπαδοί του Ανθρωπισμού ονομάστηκαν ανθρωπιστές.
• Οι ανθρωπιστές:
- Ταξίδευαν σ' όλη την Ευρώπη για να διαδώσουν τις ιδέες του ανθρωπισμού.
- Είχαν βαθύ θρησκευτικό αίσθημα.
- Ασκούσαν κριτική στις μεσαιωνικές αντιλήψεις.
- Αγωνίζονταν για μια καλύτερη κοινωνία.
- Έγραφαν στη λατινική, αλλά υποστήριζαν και τις εθνικές γλώσσες.
• Οι κυριότεροι ανθρωπιστές και το έργο τους:
Έρασμος: α) σατιρίζει τις καταχρήσεις της Εκκλησίας.
β) Μάχεται υπέρ μιας ειρηνικής Ευρώπης.
γ) Αποδίδει εξαιρετική σημασία στην Παιδεία.
Τόμας Μορ: οραματίζεται μια ιδανική πολιτεία, όπου θα βασιλεύουν η ειρήνη, η ισότητα και η ανεκτικότητα.
Ο οικουμενικός άνθρωπος (homo universalis)
Οι ανθρωπιστές πιστεύουν ότι ο άνθρωπος πρέπει να είναι οικουμενικός, δηλαδή:
- να επιδίδεται σ’ όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας,
- να αποκτά πνευματικά, ψυχικά και σωματικά χαρίσματα,
- να καθορίζει μόνος του το πεπρωμένο του με τη γνώση και τον αγώνα του,
- να  λαμβάνει α) συνολική μόρφωση μέσα από ένα ευρύ φάσμα μαθημάτων και β) αγωγή με κατάλληλες μεθόδους.
Γι’ αυτό οι ανθρωπιστές: α) ιδρύουν πολλά νέα σχολεία, κολέγια, πανεπιστήμια,
β) διευρύνουν τα προγράμματα σπουδών σ’ αυτά,
γ) εφαρμόζουν νέες μεθόδους διδασκαλίας σ’ αυτά.
Η συμβολή των Ελλήνων λογίων στη διάδοση της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού
• Οι Έλληνες λόγιοι που κατέφυγαν στη Δύση κυρίως μετά την άλωση της Πόλης:
- ενίσχυσαν τις ανθρωπιστικές σπουδές,
- πρόβαλαν τα ελληνικά γράμματα με το διδακτικό και εκδοτικό έργο τους,
- ενίσχυσαν το ενδιαφέρον των δυτικών για την έκδοση αρχαίων ελληνικών κειμένων και για τη συλλογή αρχαίων χειρογράφων,
• Οι κυριότεροι:1) Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων,  2) Βησσαρίων
Η συμβολή της τυπογραφίας στη διάδοση της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού
• Διάδοση της Αναγέννησης και Ανθρωπισμού χάρη στην εφεύρεση τυπογραφίας από τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο (1450), γιατί:
α) εκδίδονται χιλιάδες τίτλοι βιβλίων σε σύντομο χρονικό διάστημα,
β) τα τυπωμένα βιβλία είναι φθηνότερα και λιγότερο ογκώδη,
γ) η μόρφωση γίνεται προσιτή σε όλο και περισσότερους ανθρώπους.

 Ποια χαρακτηριστικά της Αναγέννησης εντοπίζετε στον παρακάτω πίνακα του Τιτσιάνο (" Η Αφροδίτη του Ουρμπίνο");

 Απάντηση:
1. 'Εχει μυθολογικό θέμα από την αρχαιότητα ( εμπνέεται από τη θεά Αφροδίτη).
2. Το γυμνό σώμα παραπέμπει στην κλασική αρχαιότητα.
3. Δίνεται έμφαση στη σωματική ομορφιά.
4. Στο βάθος ο κίονας παραπέμπει και αυτός στην αρχαιότητα.
5. Το ύφος της κοπέλας δεν είναι προκλητικό αλλά στοχαστικό, όπως ταιριάζει σε άνθρωπο της Αναγέννησης.
6. Η όλη εικόνα προβάλλει τον απελευθερωμένο από τα μεσαιωνικά πρότυπα άνθρωπο, ο οποίος δεν μεριμνά μόνο για τη σωτηρία της ψυχής, αλλά χαίρεται και την επίγεια ζωή ( η Αφροδίτη κρατά ένα μπουκέτο από τριαντάφυλλα που είναι σύμβολα του έρωτα και της ζωής).

Οι ανακαλύψεις (Μέρος Β΄)

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Η γέννηση ενός Νέου Κόσμου
• Πορτογάλοι και Ισπανοί: α) κατέκτησαν τις περιοχές που ανακάλυψαν, β) τις μετέτρεψαν σε αποικίες και γ) τις μοίρασαν με τη Συνθήκη της Τορντεζίλας (1494)
Αποτελέσματα: α) δημιουργήθηκαν δύο αποικιακές αυτοκρατορίες: η ισπανική και η πορτογαλική.
β) καταστράφηκαν οι προκολομβιανοί πολιτισμοί (Μάγια ,Ίνκας ,Αζτέκοι) λόγω της απάνθρωπης συμπεριφοράς των κατακτητών.
• Τέλη 16ου αι. Ολλανδία, Αγγλία, Γαλλία διεκδικούσαν μερίδιο από τις αποικίες.
Αποτέλεσμα: δημιουργήθηκαν ανταγωνισμοί και συγκρούσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών.
Η Ευρώπη και ο Νέος Κόσμος
• Οι ανακαλύψεις προκάλεσαν ριζικές μεταβολές σε όλο τον κόσμο.
α) Αποτελέσματα για την Ευρώπη:
1) Μετατοπίστηκε το κέντρο της οικονομίας από τη Μεσόγειο στον Ατλαντικό και
τη Βόρεια Θάλασσα.
2) Νέα λιμάνια (Σεβίλλης, Λισσαβόνας, Αμβέρσας - κάντε κλικ εδώ και αναζητήστε τα) απέκτησαν μεγαλύτερη οικονομική σπουδαιότητα από εκείνα της Βενετίας και της Γένουας.
3) Η εισαγωγή χρυσού και αργύρου στην Ευρώπη διεύρυνε τις ανταλλαγές (= λόγω της αφθονίας χρυσών νομισμάτων) και δημιούργησε νέες οικονομικές δραστηριότητες (= εμπορικές, τραπεζικές).
4) Από τις νέες οικονομικές δραστηριότητες ενισχύεται και παίζει σημαντικό ρόλο στην κοινωνία η αστική τάξη.
5) Η γνωριμία με νέους πολιτισμούς κλόνισε τις προκαταλήψεις και τις παλιές αξίες.
6) Αναπτύχθηκαν ποικίλοι επιστημονικοί κλάδοι: γεωγραφία, αστρονομία, ζωολογία, βοτανική, εθνολογία κ.ά.
7) Η γεωργία εμπλουτίστηκε με καινούργια προϊόντα (πατάτες, ντομάτες, καλαμπόκι, κακάο κ.α).
β) Επιπτώσεις ανακαλύψεων για τις νέες χώρες:
1) Οι Ευρωπαίοι εκμεταλλεύτηκαν τις πλουτοπαραγωγικές πηγές των αποικιών (με την αρχή των άνισων ανταλλαγών).
2) Θεώρησαν τους μη Ευρωπαίους υποδεέστερους και εκμεταλλεύσιμους με αποτέλεσμα πολλά προβλήματα: δουλεία, αποικιοκρατία, υπανάπτυξη, φτώχεια τρίτων χωρών.

Σχολιασμός και ανάλυση πηγών του βιβλίου:


Από τον παραπάνω χάρτη εξάγουμε τα εξής συμπεράσματα για τη συνθήκη της Τορντεζίλας:
1. Η Ισπανία ως μεγάλη δύναμη της εποχής έχει και τις περισσότερες αποικίες.
2. Οι ισπανικές αποικίες έχουν μεγάλες εκτάσεις για καλλιέργεια φυτειών και εξόρυξη πολύτιμων λίθων.
3. Οι Πορτογάλοι έχουν κυρίως αποικίες που είναι λιμάνια, άρα αυτοί είχαν τον έλεγχο της μεταφοράς των πολύτιμων προϊόντων.

Κανονικά οι τιμές των καρυκευμάτων και της ζάχαρης έπρεπε να παρουσιάζουν πτώση γιατί:
1. Τα προϊόντα αυτά έρχονταν από τις νέες χώρες σε μεγάλες ποσότητες.
2. Το κόστος παραγωγής τους ήταν μικρό, αφού οι εργάτες ήταν δούλοι ή ιθαγενείς.
3. Οι Ευρωπαίοι εφαρμόζοντας την αρχή των άνισων ανταλλαγών αντάλλαζαν σημαντικής αξίας εμπορεύματα δίνοντας στους ιθαγενείς ευρωπαϊκά προϊόντα μικρής αξίας.
Η αύξηση των τιμών οφείλεται:
1. Στη μεγάλη ζήτηση και κατανάλωσή τους από τους Ευρωπαίους. Αποτέλεσμα: συσσώρευση πλούτου σε εμπόρους και επιχειρηματίες που συνέδεσαν τη δράση τους με τα προϊόντα αυτά (καπιταλισμός).
2. Στην εισαγωγή μεγάλης ποσότητας χρυσού και αργύρου. Αποτέλεσμα: προκάλεσε πληθωρισμό (δηλαδή αφθονία χρυσών και ασημένιων νομισμάτων, άρα πτώση της αξίας των πολύτιμων μετάλλων και της αγοραστικής τους δύναμης).



Οι ανακαλύψεις (Μέρος Α΄)

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Τα κίνητρα και οι προϋποθέσεις
• Ήδη από το τέλος του μεσαίωνα Ευρωπαίοι έμποροι, όπως ο βενετός Μάρκο Πόλο (1271-1295), αναζητούσαν πολύτιμα προϊόντα της Ασίας (χρυσό, πολύτιμους λίθους, μπαχαρικά, αρώματα) μέσω του "δρόμου του μεταξιού".
• 15ος αι.: η αποκοπή του «δρόμου του μεταξιού» από Οθωμανούς ανάγκασε τους Ευρωπαίους να αναζητήσουν νέους δρόμους για τη μεταφορά των ασιατικών προϊόντων στην Ευρώπη.
• Τα κίνητρα των ανακαλύψεων:
- Οικονομικά (η έλλειψη πολύτιμων μετάλλων στην Ευρώπη και η επιθυμία των ευρωπαίων να πάρουν τον έλεγχο του εμπορίου από τους Βενετούς και τους Άραβες).
- Πολιτικά (η διαμόρφωση εθνικών κρατών οδηγούσε τους βασιλιάδες της Ευρώπης σε έντονο ανταγωνισμό, για να ενισχύσουν το εμπόριο και την οικονομία της χώρας τους.)
- Θρησκευτικά (διάδοση του Χριστιανισμού)
- Επιστημονικά (η ροπή του ανθρώπου προς τη γνώση)
• Οι προϋποθέσεις των ανακαλύψεων:
α) οι καινοτομίες που έκαναν τα μακρινά ταξίδια ασφαλέστερα:
Μαγνητική πυξίδα
- η μαγνητική πυξίδα.
- ο αστρολάβος (όργανο προσδιορισμού του γεωγραφικού πλάτους).
- οι πορτολάνοι (ναυτικοί χάρτες πάνω στους οποίους σημειώνονταν κάθε νέο λιμάνι καθώς και οδηγίες ναυσιπλοΐας).
- η καραβέλα (νέος τύπος πλοίου με μεγάλη χωρητικότητα, ταχύτητα και ασφάλεια)
β) η επικράτηση της αντίληψης ότι η γη είναι σφαιρική.
Τα εξερευνητικά ταξίδια
Πορτογάλοι: οργάνωσαν αλλεπάλληλα εξερευνητικά ταξίδια γύρω από την Αφρική.
Στόχος: η ανακάλυψη θαλάσσιου δρόμου προς Ινδίες.
Αποτέλεσμα: επιτυχία στόχου με τον Βάσκο ντε Γκάμα  να φτάνει στο Κάλικουτ των Ινδιών (1498).
Ισπανοί: α) ανακάλυψαν την Αμερική και β) πραγματοποίησαν τον πρώτο περίπλου της γης. Αυτά τα πέτυχαν με τους εξής θαλασσοπόρους:
- Ήταν γενουάτης θαλασσοπόρος
- Τέθηκε στην υπηρεσία του βασιλιά της Ισπανίας
- Πίστευε ότι η γη είναι σφαιρική
- Επιχείρησε να φθάσει στην Ασία πλέοντας δυτικά
- Έκανε τέσσερα (4) εξερευνητικά ταξίδια
- Ανακάλυψε νησιά και ηπειρωτικές περιοχές της Κεντρικής Αμερικής
- Αγνοούσε όμως ότι ανακάλυψε νέα ήπειρο
- Πίστευε ότι είχε φθάσει στις Ινδίες
(Για να μπείτε στην ατμόσφαιρα της εποχής δείτε την ταινία: 1492 : Conquest of Paradise).
- Ήταν Πορτογάλος θαλασσοπόρος
- Ήταν αρχηγός της ισπανικής ναυτικής αποστολής που πραγματοποίησε τον πρώτο περίπλου της γης (1519-1522).
- Πέθανε το 1521 κατά τη διάρκεια του ταξιδιού με το οποίο αποδείχθηκε ότι η γη είναι σφαιρική.


Χάρτης του 1492

Ονοματικοί προσδιορισμοί

Αφού μελετήσετε την παρουσίαση για τους ονοματικούς προσδιορισμούς που θα βρείτε κάνοντας κλικ εδώ, να βρείτε τις γενικές προσδιοριστικές, τις παραθέσεις και τις επεξηγήσεις στις παρακάτω προτάσεις:

1. Να σου συστήσω τον αδερφό του Πέτρου, του γείτονά μας.
2. Η μητέρα τοποθέτησε με προσοχή τα ποτήρια του κρασιού στο τραπέζι.
3. Διαμαρτυρήθηκε έντονα για την καθυστέρηση του λεωφορείου.
4. Η απότομη αλλαγή του καιρού τους ξάφνιασε όλους.
5. Η απόκτηση πλούτου τον έκανε σκληρό και υπερόπτη.
6. Ένα παιδί δέκα ετών με κοιτούσε γεμάτο παράπονο.
7. Γίναμε φίλοι, γιατί περάσαμε μαζί ώρες αγωνίας.
8. Όλους τους ποδοσφαιριστές τους συνεπήρε η γλυκιά μέθη του θριάμβου.
9. Η θεά της σοφίας, η Αθηνά, έδωσε το όνομά της στην αρχαία Αθήνα.
10. Ένα μέρος του δωματίου θα καταλάβει το γραφείο με τον υπολογιστή.
11. Έδωσε στην Άννα, τη μικρή της αδερφή, ένα παγωτό.
12. Χαρακτηρίστηκε ευεργέτης της πόλης  δέκα χρόνια μετά το θάνατό του.
13. Στα καταστήματα παιχνιδιών παρουσιάζεται μεγάλη κίνηση στις γιορτές.
14. Ο Αδαμίδης, κατασκευαστής παιχνιδιών,  σχεδίασε αυτό το παιχνίδι.
15. Τα έργα του Αριστοφάνη  έχουν διαχρονική αξία.