Αιτιατική ως επιρρηματικός προσδιορισμός

ΕΙΔΟΣ	ΣΗΜΑΣΙΑ	ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Αιτιατική     τόπου	Δηλώνει την τοπική έκταση μέσα στην οποία συμβαίνει η ρηματική ενέργεια ή την απόσταση.	Στην ποίηση δηλώνει το τέρμα της κίνησης.
2. Αιτιατική      χρόνου	Δηλώνει τη χρονική διάρκεια της ρηματικής ενέργειας.	Συχνές αιτιατικές του χρόνου είναι: τό λοιπόν, τό πάλαι, τό νῦν, πρότερον, πρῶτον, ἡμέραν, νύκτα, ἒτη, μῆνας, ἐνιαυτόν, ἀρχήν κ.α.
3. Αιτιατική     αιτίας	Δηλώνει την αιτία της ρηματικής ενέργειας ή την κατηγορία που αποδίδεται σε κάποιον.	Συχνές αιτιατικές της αιτίας είναι: τι, ὃ,τι (=για ποιο λόγο), τοῦτο (=γι’ αυτό), δειλίαν, ἀδικίαν, δωροδοκίαν, ἀνανδρίαν, κ.α.
4. Αιτιατική     αναφοράς	Δηλώνει το σε τι περιορίζεται η ενέργεια του ρήματος.	Συνήθως βρίσκεται κοντά σε αμετάβατα ρήματα (π.χ. ἂλγω, κάμνω κ.α ) καθώς και σε ρήματα παθητικής διάθεσης. (π.χ. πάσχω, ταράσσομαι κ.α)
5. Αιτιατική     ποινής	Δηλώνει την επιβαλλόμενη ποινή.	Συχνές αιτιατικές της ποινής είναι: φυγήν, θάνατον και δεσμόν κοντά στα ρήματα καταψηφίζομαι και καταγιγνώσκω.
6. Αιτιατική     τρόπου	Δηλώνει το πώς γίνεται η ρηματική ενέργεια.	Συχνές αιτιατικές του τρόπου είναι: τρόπον, τήν ταχίστην, τό σύμπαν (=γενικά) προῖκα (=ως δώρο), τρόπον τινά (= κατά κάποιο τρόπο) κ.α.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

1. Στενάς ὁδούς ἂγω τήν στρατιάν.

   Ἀπέχει ἡ Πλάταια τῶν Θηβῶν σταδίους ἐβδομήκοντα.

   Πέμψομεν αὐτόν Λακεδαίμονα.

   Ἐντευθεν ἐξελαύνει σταθμούς τρεῖς.

2. Ἐχώρει τήν νύκτα.  Τήν Κορινθίαν τό λοιπόν χθόνα ἒφευγον.

    Ἐνταῦθ’ ἒμεινεν ἡμέρας ἐπτά.

    Αἱ σπονδαί ἐνιαυτόν ἒσονται.

    Ἀρχήν οὐ πρέπει θῆραν..

3. Ἀλλά αὐτά ταῦτα καί νῦν ἥκω παρά σέ.

   Ἠρωτῶντο ὃ,τι  ἥκοιεν.  Τί τηνικάδε ἀφῖξαι;

   Περικλέους κλοπήν κατεψηφίσαντο.   

4. Ἒκαμνον τούς ὀφθαλμούς. Τό δάκτυλον ἂλγει.

    Διαφέρει ἡ γυνή ἀνδρός  τήν φύσιν.

    Ὁ νεανίσκος τήν κεφαλήν κατετάγη.

    Φρένας ταράσσομαι.

5. Φυγήν κατέγνωσαν αὐτοῦ.   

    Ἒξεστιν ὑμῖν δεσμόν καταγιγνώσκειν.  

    Ἀθηναῖοι Σωκράτους θάνατον κατεψηφίσαντο.

6. Τόνδε τόν τρόπον ἀπέθανε.  Ἐβούλευσαν τήν ταχίστην κομίζεσθαι.

    Τόν ἀδικοῦντα πάντα τρόπον τιμωρεῖσθαι  σπεύδουσι.  

    Προῖκα λαμβάνετε ὧν ἄν δέησθε.

Δοτική ως επιρρηματικός προσδιορισμός

ΕΙΔΟΣ	ΣΗΜΑΣΙΑ	ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Δοτική     τόπου	Δηλώνει το τοπικό σημείο όπου γίνεται η ενέργεια του ρήματος.	Η χρήση της είναι κυρίως ποιητική. Οι πεζογράφοι χρησιμοποιούν ως δοτικές του τόπου : α) τα ονόματα πόλεων (Πλαταιοῖς, Δελφοῖς, Μαραθῶνι, κ.α.).  β) τις λέξεις: ταύτῃ ή τῇδε (=εδώ), ᾗ (=όπου), ἄλλῃ (=αλλού), ἐκείνῃ (=εκεί), κ.α.
2.Δοτική    χρόνου	Δηλώνει το χρονικό σημείο κατά το οποίο συμβαίνει η ενέργεια. του ρήματος.	Συχνές δοτικές του χρόνου είναι οι λέξεις: ἡμέρᾳ, νυκτί, μηνί, ἒτει, τῇ ὑστεραίᾳ, θέρει κ.α και τα ονόματα εορτών ( Παναθηναίοις, Διονυσίοις, κ.α.).
3. Δοτική     αιτίας	Δηλώνει την αιτία για την οποία γίνεται η ρηματική ενέργεια.	Συντάσεται με οποιοδήποτε ρήμα  απαιτεί αιτιολόγηση και κυρίως με ρήματα  ψυχικού πάθους.
4. Δοτική     αναφοράς	Δηλώνει το ως προς τι περιορίζεται η ενέργεια του ρήματος.	Βρίσκεται κοντά στα ρήματα διαφέρω, ὑπερέχω, ὑστερῶ, λείπομαι και τα συνώνυμά τους.
5. Δοτική     οργάνου ή     μέσου	Δηλώνει το υλικό ή μη υλικό, αντίστοιχα, μέσο, με το οποίο γίνεται η ρηματική ενέργεια.	Η δοτική του μέσου είναι αφηρημένο ουσιαστικό, ενώ η δοτική του οργάνου είναι συγκεκριμένο ουσιαστικό.
6. Δοτική     τρόπου	Δηλώνει το πώς γίνεται η ρηματική ενέργεια.	Συχνές δοτικές του τρόπου είναι οι λέξεις: ἰδίᾳ, κοινῇ, δημοσίᾳ, τῇδε ή ταύτῃ (=έτσι), λόγῳ, ἒργῳ, φύσει (=εκ φύσεως), βίᾳ, πεζῇ, σπουδῇ (=εσπευσμένα) κ.α.
7. Δοτική     ποσού	Δηλώνει ποσό, μέτρο ή διαφορά.	Βρίσκεται κοντά στα ρήματα διαφέρω, ὑπερέχω, ὑστερῶ, λείπομαι και τα συνώνυμά τους.Από τα ίδια ρήματα πιο συχνά εξαρτάται η δοτική της αναφοράς.
8. Δοτική     συνοδείας	Δηλώνει το πρόσωπο ή πράγμα που συνοδεύει το υποκείμενο στην πράξη του.	Βρίσκεται κοντά σε ρήματα που υποδηλώνουν κίνηση.  Συχνές δοτικές συνοδείας είναι οι: ναυσί ,ὁπλίταις, στρατεύματι, πεζῷ, στρατῷ, ἱππεῦσι, κ.α.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

1. Οἱ Ἓλληνες ἒστησαν τρόπαια Μαραθῶνι τε καί Σαλαμῖνι καί Πλαταιαῖς.  

    Τῇδε κεῖται. Ἐπορεύετο τῇ ὁδῷ. Τοῦτο ἂλλῃ γέγραπται.

2.Τῇ ὑστεραίᾳ τῆς μάχης ἀφίκοντο.Τῷ αὐτῷ μηνί ἐστράτευσαν. 

   Ταῦτῃ τῇ νυκτί ἣξει ἡ ναῦς. Θεσμοφορίοις ᾢχετο εἰς τό ἰερόν.

3.Ἀπειρίᾳ πολλάκις οἱ παῖδες ἀμαρτάνουσι.

   Λιμῷ ἀπέθανον.  Δειλίᾳ ἒλιπον τήν τάξιν.

   Οἱ σύμμαχοι ἤχθοντο τῷ πολέμῳ.

   Ξέρξης ἤσθη τῇ επιστολῇ.

4. Τοσοῦτον διενήνοχεν ἀναισχυντίᾳ  τῶν ἀπάντων ἀνθρώπων . 

    Ἐπλεονέκτουν οἱ Αἰγύπτιοι καί πλήθει καί τοῖς ὃπλοις.  

   Προέχετε τῶν ἂλλων ἐμπειρίᾳ.

   Ἰσχύειν τῇ ψυχῇ αἴρου μᾶλλον ἢ τῷ σώματι.

5.Τήν θύραν τῇ βακτηρίᾳ ἒκρουε.

   Οἱ Πέρσαι ἀκοντίοις ἐμάχοντο.

   Σχεδίαις τόν ποταμόν διέβαινον.

   Τήν ἀνομίαν τοῖς νόμοις κατέσβεσεν.

   Ἐπαιδεύομεν τούς στρατιώτας μουσικῇ καί γυμναστικῇ.  

   Ἡ ψυχή μαθήμασι τρέφεται.

6. Προθυμίᾳ κατέσκαπτον τά τείχη.

   Τούτῳ τῷ τρόπῳ τήν πόλιν ἐτείχισαν.

   Ταῦτα κοινῇ ἒπραξαν οἱ σύμμαχοι.

    Βίᾳ εἷλον τήν πόλιν. Ἐπορεύοντο σιγῇ.

7. Δερκυλίδας  τοσούτῳ διέφερε τοῦ Θίβρωνος.

   Ὑστέρησε τῆς μάχης ἡμέραις πέντε.

   Ὁ ἡμέτερος στόλος πολλῷ προέχει.

8. Ἀλκιβιάδης κατέπλευσεν εἰς Πάρον ναυσίν εἲκοσιν. 
    Αἱ νῆες ἂπασαι ἑάλωσαν αὐτοῖς ἀνδράσιν

    Ἀθηναῖοι ἀνεχώρησαν τῷ στρατῷ.

    Στρατηγός ἦλθε χιλίοις ὁπλίταις.