Η φεουδαρχία στη Δυτική Ευρώπη

Περίληψη μαθήματος

• Φεουδαρχία: σύστημα πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης του

μεσαιωνικού κόσμου στη Δύση από τον 8ο μέχρι το 13ο αι.

 Συνθήκες διαμόρφωσης της φεουδαρχίας

1) Η αγροτική οικονομία κατά το Μεσαίωνα. Αποτέλεσμα: Η κατοχή γης αποτελούσε ένδειξη πλούτου και δύναμης.

2) Οι βαρβαρικές επιδρομές στην Ευρώπη και η κατάλυση του δυτικού ρωμαϊκού κράτους. Αποτέλεσμα:

α) Όσοι δεν είχαν τα απαραίτητα, για να επιβιώσουν, αναζητούσαν την προστασία των ισχυρών αρχόντων. Οι ισχυροί άρχοντες παρείχαν προστασία με αντάλλαγμα αφοσίωση και διάφορες υπηρεσίες.

β) Οι μικροϊδιοκτήτες παραχωρούσαν τη γη τους στον άρχοντα διατηρώντας όμως το δικαίωμα να την καλλιεργούν. Ο άρχοντας ως αντάλλαγμα προστάτευε την παραγωγή των μικροϊδιοκτητών από αρπαγή ή λεηλασία.

γ) Ο βασιλιάς και άλλοι μεγαλογαιοκτήμονες συγκέντρωναν γύρω τους ομάδες  πιστών - υποτελών που τους αντάμειβαν για την αφοσίωσή τους με παραχωρήσεις γης και με προνόμια.

3) Η εξασθένηση και ο κατακερματισμός της κρατικής εξουσίας ιδιαίτερα μετά την κατάρρευση των Μεροβιγγείων.

 Τα χαρακτηριστικά της φεουδαρχίας

• Φεουδαρχική κοινωνία: οι διάφορες κοινωνικές ομάδες συνδέθηκαν με δεσμούς αλυσιδωτής εξάρτησης:

α) Οι ανώτεροι άρχοντες παραχωρούσαν φέουδα (=εκτάσεις γης) στους βασάλους (= υποτελείς) με αντάλλαγμα οι τελευταίοι να παρέχουν προστασία και κάθε είδους βοήθεια.

Η τελετή της περιβολής

β) Πραγματοποιούνταν η τελετή της περιβολής που επισημοποιούσε τη σχέση άρχοντα - υποτελούς.

γ) Υπογράφονταν το φεουδαρχικό συμβόλαιο το οποίο:

- συνέδεε τον υποτελή με τον κύριό του.

- καθόριζε τις αμοιβαίες υποχρεώσεις τους.

- έδινε το δικαίωμα της οικονομικής εκμετάλλευσης του φέουδου στον υποτελή.

- έπαυε να ισχύει αν ένας απ' τους δύο πέθαινε ή δεν εκπλήρωνε τις υποχρεώσεις του.

• Κοινωνικές τάξεις της φεουδαρχικής κοινωνίας:

1) άνθρωποι της προσευχής (κληρικοί - μοναχοί)

2) άνθρωποι του πολέμου (βασιλιάς και φεουδάρχες)

3) άνθρωποι της εργασίας (χωρικοί)

• Φεουδαρχική κοινωνική πυραμίδα:

α) Κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας = ο βασιλιάς

β) Άμεσοι υποτελείς = ανώτεροι άρχοντες κάτοχοι γης που τους παραχωρήθηκε κατευθείαν από το βασιλιά (δούκες,κόμητες, βαρώνοι, εκκλησιαστικοί άρχοντες)

γ) Κατώτεροι υποτελείς = κατώτεροι άρχοντες  κάτοχοι γης που τους παραχωρήθηκε από τους άμεσους υποτελείς.

δ) Οι ιππότες  =κλειστή φεουδαρχική ομάδα αρχόντων που ήταν έφιπποι μαχητές.

Η φεουδαρχική πυραμίδα

ε) Βάση της κοινωνικής πυραμίδας = οι χωρικοί (υπάγονταν στον κύριο του φέουδου και υποχρεώνονταν να κάνουν προσωπικές αγγαρείες).

Η εξέλιξη της φεουδαρχίας

Από τον Καρλομάγνο και μετά:

α) Ο στρατός από αυτοκρατορικός έγινε φεουδαρχικός (δεν είχε ως αρχηγό τον αυτοκράτορα, αλλά συγκροτούνταν από το κάθε φέουδο και είχε ως αρχηγό το φεουδάρχη).

β) Κάθε φεουδάρχης ήταν υποχρεωμένος να συμμετέχει στον πόλεμο με τους ανθρώπους του και τον εξοπλισμό τους στο πλευρό του βασιλιά που του παραχώρησε το φέουδο.

γ) Η φεουδαρχία εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη.

δ) Τα φέουδα εξελίχθηκαν σε ηγεμονίες και οι ηγεμονίες συγκρότησαν ενιαίες επικράτειες οι οποίες αντιστοιχούν περίπου στα σημερινά κράτη: α) Γαλλίας, β) Γερμανίας, γ) Αγγλίας (Δείτε το χάρτη κάτω).

Φεουδαρχική Ευρώπη κατά το 10ο αιώνα