Η εξάπλωση των Τούρκων και οι προσπάθειες για ανάσχεσή τους

Εδαφικές μεταβολές στη βυζαντινή αυτοκρατορία μέχρι το 1400 μ.Χ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

α. Η αδυναμία του Βυζαντίου

Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος (1261-1282):

- ανασύσταση βυζαντινού κράτους

- αποφυγή μιας νέας σταυροφορίας εναντίον του χάρη στις διπλωματικές του ενέργειες:

1) δωροδοκία δυτικών ηγεμόνων

2) αποδοχή της συνόδου της Λυών (1274) = υποταγή της ορθόδοξης στη ρωμαϊκή εκκλησία

- τελευταία αναλαμπή Βυζαντίου.

Αιτίες αποδυνάμωσης του Βυζαντίου:

- εμφύλιοι πόλεμοι (1321-1328 και 1341-1347) - στρατιωτική και οικονομική κατάρρευση:

1) η υποτίμηση του νομίσματος

2) η βαριά φορολογία

3) η γενικότερη εξαθλίωση

προκάλεσαν επαναστάσεις του λαού και της μεσαίας τάξης κατά των ευγενών

(Θεσσαλονίκη και Ανδριανούπολη).

Ανδρόνικος Β΄ (1282 - 1328). Για να περιορίσει τις κρατικές δαπάνες:

- μείωσε τη δύναμη του στρατού και του στόλου:

1) Κυριάρχησαν οι ξένοι μισθοφόροι

2) Απώλεια εδαφών

- Η Βυζαντινή αυτοκρατορία γίνεται αυτοκρατορία των Στενών (περιορίζεται δηλαδή σταδιακά στα στενά του Βοσπόρου).

β. Οθωμανοί και οι κατακτήσεις τους

Γενίτσαροι (έφιπποι μπροστά)

Οι Οθωμανοί:

- ήταν τουρκική φυλή, Ασιάτες νομάδες

- μετανάστευσαν κοντά στην Προύσα

- οργανώθηκαν από το σουλτάνο Οθμάν ή Οσμάν

- εκμεταλλεύτηκαν την κατάργηση των ακριτών μετά το 1261

- αξιοποίησαν το θεσμό των γαζήδων (άτακτοι φανατικοί πολεμιστές του Ισλάμ)

- κατέκτησαν σταδιακά όλη τη Μ. Ασία

- στρατολόγησαν χριστιανόπαιδα (παιδομάζωμα)

- συγκρότησαν επίλεκτο τάγμα γενιτσάρων (yeni-ceri = "νέος στρατός")

- κατέκτησαν την Καλλίπολη (1354) και έτσι πέρασαν στην Ευρώπη

- υπέταξαν τους βαλκανικούς λαούς

- νίκησαν τους Σέρβους (μάχη Κοσσυφοπεδίου, 1389)

γ. Προσπάθειες ανάσχεσης των Οθωμανών

• Οι Μογγόλοι με αρχηγό τον Ταμερλάνο:

- εισέβαλαν στη Μ. Ασία και νίκησαν το σουλτάνο Βαγιαζίτ (μάχη Άγκυρας 1402)

Αποτέλεσμα: η ήττα:

- προκάλεσε κρίση στο οθωμανικό κράτος

- έδωσε παράταση ζωής στο Βυζάντιο

• Οι αυτοκράτορες: Ιωάννης Ε΄, Μανουήλ Β΄, Ιωάννης Η΄ ταξιδεύουν στη Δύση για βοήθεια:

- Ο Ιωάννης Ε΄ πρόσφερε αντάλλαγμα (= το νησί Τένεδος) που, αντί να φέρει βοήθεια, θα οδηγήσει σε βενετογενοβέζικο πόλεμο.

- Ο Μανουήλ Β΄ έλαβε μηδαμινή βοήθεια λόγω του Εκατονταετή πολέμου που μαίνονταν στην Ευρώπη εκείνη την εποχή.

- Ο Ιωάννης Η΄ ανανέωσε την «ένωση» (δηλ. υποταγή της ορθόδοξης στη ρωμαϊκή εκκλησία) στη σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας (1438/9) με αντάλλαγμα την οργάνωση από τη Δύση μιας σταυροφορίας.

Η ενέργεια αυτή αποδείχτηκε μάταιη γιατί:

1) δεν έγινε δεκτή απ’ το λαό (προκλήθηκε εμφύλια διαμάχη ενωτικών και ανθενωτικών στον πληθυσμό της Κων/πολης)

2) ο σταυροφορικός στρατός, που τελικά οργανώθηκε, νικήθηκε στη Βάρνα (1444) και το Βυζάντιο έμεινε απροστάτευτο στα κατακτητικά σχέδια των Οθωμανών.

Χάρτες 1261-1444