Πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις από το 15ο ως το 18ο αιώνα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Η Ευρώπη των κρατών

• Ανάδυση των εθνικών μοναρχιών

- Οι ηγεμόνες της Ευρώπης προσπαθούν να συγκροτήσουν ομοιογενή εθνικά κράτη. Γι’ αυτό: α) καταπολεμούν κάθε διασπαστική δραστηριότητα, β) δημιουργούν ισχυρές εθνικές μοναρχίες στην Ευρώπη.

• Θρησκευτική πολιτική

1) Εχθρική στάση Ευρωπαίων ηγεμόνων έναντι προτεσταντών (έως 17ο αι.)

- Γερμανία: τριακονταετής πόλεμος (1618 - 1648)

α) έγινε μεταξύ των προτεσταντών και των ρωμαιοκαθολικών

β) έλαβε πανευρωπαϊκές διαστάσεις

γ) τερματίστηκε με τη Συνθήκη της Βεστφαλίας (1685)

Αποτέλεσμα: συρρίκνωση της δύναμης του Γερμανού αυτοκράτορα.

- Αυστρία: οι ηγεμόνες καταδίωξαν τους προτεστάντες.

- Γαλλία: ο βασιλιάς απαγόρευσε τον προτεσταντισμό με ανάκληση του διατάγματος της Νάντης (1685)

2) Αρχές 18ου αι: πιο ανεκτική πολιτική κρατών στα θρησκευτικά ζητήματα.

• Ανταγωνισμοί

- Ενδοευρωπαϊκές συγκρούσεις (κυρίως μεταξύ Αγγλίας -Γαλλίας)

Τα αίτια: η προσπάθεια των ηγεμόνων των κρατών να αποκτήσουν:

α) οικονομική ισχύ

β) κυρίαρχη θέση στην Ευρώπη

γ) παγκόσμια υπεροχή

• Η Ευρώπη και η Οθωμανική Αυτοκρατορία

- Οι Οθωμανοί Τούρκοι:

α) προέλασαν προς την κεντρική Ευρώπη (μετά το 1453)

β) πολιόρκησαν τη Βιέννη δύο φορές ανεπιτυχώς (1529 και 1683)

γ) υποχώρησαν σταδιακά από τα ευρωπαϊκά εδάφη

δ) αντιμετώπισαν τη Ρωσία, που στράφηκε εναντίον τους

ε) υπέγραψαν διομολογήσεις (= προνομιακές για τους Ευρωπαίους εμπορικές συμφωνίες με αντάλλαγμα τη φιλία τους).

Ο θρίαμβος της απολυταρχίας και οι πρώτοι κλονισμοί

-16ος αι.: εδραίωση και εξάπλωση της απόλυτης μοναρχίας σε πολλές χώρες της Ευρώπης.

• Γαλλία

- Απόλυτος μονάρχης: ο Λουδοβίκος ΙΔ΄

α) θεωρούσε τον εαυτό του αντιπρόσωπο του Θεού στο βασίλειό του

β) ασκούσε απόλυτο έλεγχο σε όλους τους τομείς της κρατικής δραστηριότητας

γ) βασική του αρχή ήταν: ένας βασιλιάς, μια πίστη, ένας νόμος.

- Αποτέλεσμα: α) αντίδραση κυρίως της αστικής τάξης και των αγροτών,

β) επιδίωξη ριζικών αλλαγών με το κίνημα Διαφωτισμού και τη Γαλλική Επανάσταση (1688 -1789).

• Αγγλία

- Η μοναρχία ήταν ηπιότερη, γιατί ίσχυαν περιορισμοί στη βασιλική εξουσία.

- 17ος αι.: σταδιακή μείωση βασιλικής εξουσίας και ισχυροποίηση κοινοβουλίου:

α) με το νόμο περί Προσωπικής Ασφάλειας που θεμελίωνε τις ατομικές ελευθερίες (1679)

β) με την «Ένδοξη Επανάσταση», με την οποία η αστική τάξη επέβαλε τη συνταγματική μοναρχία και τον κοινοβουλευτισμό (1688)

γ) με τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων που προσδιόρισε ακριβέστερα τα όρια της

βασιλικής εξουσίας (1689).

Δημογραφική εξέλιξη

- Αύξηση πληθυσμού από τις αρχές του 18ου αι.

- Αιτία: η ελάττωση θνησιμότητας λόγω: α) βελτίωσης εσοδειών, β) σπανιότερης εμφάνισης επιδημιών, γ) λιγότερο θανατηφόρων πολέμων.

- Αποτέλεσμα: αύξηση ζήτησης προϊόντων.

Οικονομικές εξελίξεις

• Από την παραδοσιακή γεωργία σε μια αγροτική επανάσταση

-15ος -18ος αι.: το 90% του πληθυσμού ζει στο ύπαιθρο και οι περισσότεροι ασχολούνται με τη γεωργία.

- Από 18ο αι.: α) νέες καλλιεργητικές τεχνικές βελτιώνουν τη γεωργική απόδοση,

β) μείωση αγροτικού πληθυσμού λόγω αναζήτησης εργασίας στις πόλεις.

• Από τη βιοτεχνία στη βιομηχανία

-15ος - αρχές 18ου αι.: οι βιοτεχνίες στηρίζονται σε οικογενειακά κεφάλαια και

έχουν τοπικό χαρακτήρα.

-18ος αι.: μεταβολή βιοτεχνιών σε βιομηχανίες που: α) διαθέτουν πολλαπλάσια κεφάλαια, β) χρησιμοποιούν μηχανές που κινούνται με γαιάνθρακα και ατμό.

• Εμπόριο

- 17ος αι.:  οι θαλάσσιοι εμπορικοί δρόμοι περνάνε στον έλεγχο Ολλανδών, Άγγλων και Γάλλων.

- Η πιο προσοδοφόρα εμπορική δραστηριότητα Ευρωπαίων: το τριγωνικό εμπόριο:

- Διεξάγεται σε 3 φάσεις μεταξύ α) Ευρώπης, β) Αφρικής, γ) Αμερικής

α΄ φάση: Οι Ευρωπαίοι μεταφέρουν μικροεμπορεύματα στην Αφρική

β΄ φάση: στην Αφρική αγοράζουν σκλάβους, τους μεταφέρουν στην Αμερική

γ΄ φάση: στην Αμερική ανταλλάζουν τους σκλάβους με αποικιακά προϊόντα, που

τα μεταφέρουν στην Ευρώπη.

- Οι ευρωπαϊκές χώρες:

α) εισάγουν: πρώτες ύλες και άλλα αποικιακά προϊόντα

β) εξάγουν: βιομηχανικά προϊόντα (κυρίως υφάσματα και είδη μεταλλουργίας)

- Αρχικά οι ενδοευρωπαϊκές εμπορικές σχέσεις είναι περιορισμένες λόγω της πολιτικής του μερκαντιλισμού ή προστατευτισμού (= πολιτική που ενισχύει τις εξαγωγές και αποθαρρύνει τις εισαγωγές, ώστε το κράτος να διαθέτει πλούτο)

- 18ος αι.: εγκατάλειψη πολιτικής μερκαντιλισμού και εφαρμογή της ελεύθερης οικονομίας (εξαιτίας του Διαφωτισμού).

• Η βιομηχανική επανάσταση

- Οι παραπάνω οικονομικές, κοινωνικές και τεχνολογικές μεταβολές στην Ευρώπη:

α) επέφεραν επαναστατικές αλλαγές στην οικονομική και κοινωνική ζωή

β) είναι γνωστές ως Βιομηχανική Επανάσταση.

Η κοινωνία των εξελίξεων και των ανισοτήτων

- Κυριότερο χαρακτηριστικό της ευρωπαϊκής κοινωνίας αυτής της περιόδου είναι η άνιση κατανομή πλούτου.

- Η κοινωνία αυτή διακρίνεται σε τρεις τάξεις:

α) οι μεγάλοι ιδιοκτήτες γης που απολαμβάνουν εισοδήματα από τις ιδιοκτησίες τους και εισπράττουν φόρους από τους χωρικούς.

β) η αστική τάξη που καρπώνεται τα οφέλη των οικονομικών μεταβολών και ισχυροποιείται συνεχώς.

γ) οι χωρικοί και τα ασθενέστερα στρώματα των πόλεων (π.χ εργάτες, μικροεπαγγελματίες και άλλοι) που ζουν στη φτώχεια και σε άθλιες συνθήκες.